Het was de bedoeling door het land te reizen om het reizen op zich, om het onderweg zijn per bus, trein, raderboot, taxi of riksja. En het was de bedoeling om onder de bevolking te zijn. Het werd een onderdompeling in kleuren, drukte, leven. En een reis tussen de lokale mensen die ons altijd en overal omringden. Negen van de tien waren nieuwsgierig, en blij om een paar buitenlanders te zien. Die ene van de tien keek streng en stug, gaf de indruk dat we niet welkom waren.
Dhaka
18 of 20 of 22 miljoen mensen wonen er in de hoofdstad. Er zijn naar verluidt 400.000 fietsriksja’s, ook dat weet niemand goed. Het is er zo vol dat mensen rond lunchtijd op de stoep van eethuizen staan te eten, bord in de hand. Ruimte voor een stoeltje of een kruk is er niet.
Aan de rivieroever is de troep onbeschrijflijk, het water zwart en dood. Maar ook hier barst het van het leven.
Barisal
Ook in Barisal, provinciestad waar de boot uit Dhaka aanlegt, is het straatleven voor een passant een attractie, zeker als het donker wordt en straatjes oplichten en er volop wordt gewinkeld. Later op de avond staat de stad op stelten, want het plaatselijke cricket team wint. Cricket, Britse koloniale erfenis, is de belangrijkste sport, overal in het land is de jeugd er op veldjes mee bezig.
Er zijn meer geheel of gedeeltelijk gesluierde vrouwen dan in Dhaka. Er is ook een duidelijke Hindoe minderheid, die de stad nog extra kleur geeft.
Escortes
Een uur buiten Barisal in Banaripara haalt de politiechef ons zijn bureau in. Vriendelijke man. Hij was twee jaar eerder op VN-missie in Darfur in Soedan. Die haalde volgens hem weinig uit. Hij is verrast door ons bezoek en lijkt bezorgd, stuurt agenten met ons mee die ons vergezellen tot we in de bus terug naar Barisal stappen.
En zo blijft het, dag na dag, in Khulna, Rajshahi, Dinajpur, Bogra. Hotels bellen uit zichzelf naar de politie als we inchecken. Een escorte haalt ons op als we de straat op willen. Op een middag in Dinajpur is ons maar een half uur gegund, de hoek om en weer terug. Maar meestal worden kosten nog moeite gespaard. Bij excursies buiten de steden rijdt er een truck met gewapende agenten voor ons uit. Ze zijn zorgzaam en hulpvaardig.
We betaalden 75 € per persoon voor onze visa, toegangsgeld voor het land. Ik voel me bezwaard. Daar kan Bangladesh toch niet al onze beveiliging van betalen.
Uitleg krijgen we nooit. Heeft die bewaking te maken met op handen zijnde lokale verkiezingen? Hangt er een andere dreiging in de lucht? Hoe lang zou het duren voor jij je ongemakkelijk gaat voelen? Ik begin na drie dagen over mijn schouder kijken.*
Idylle
De escortes verdwijnen zo plots als ze verschenen. In Dhaka wordt niet meer apart over ons gewaakt.
In de streek rond Srimongol wacht idylle. Een oude spoorlijn door een bos. Theeplukkers op de velden. Gibbons hoog in de bomen, elegantste van alle mensapen.
Tegen het eind van de reis in Comilla concludeert mijn reisgenoot: het is India 30 jaar terug. Het is de spontaniteit van de mensen. Het zijn de kleuren en de chaos. Het zijn de gammele opgelapte oude spullen, het verval en de roest. Het is de uitbarsting van leven, overal waar je komt.
Een oude man in een aardappelveld in de buurt van Mahastan. Versleten kleren. Een aftandse bril die met plakband bij elkaar wordt gehouden, dikke glazen. Bezittingen heeft hij nauwelijks. Maar hij straalt, kan er niet over uit dat zo’n buitenlander van zo ver hierheen is gekomen, vindt het een eer. Wat natuurlijk de omgekeerde wereld is. Ík ben vereerd en dankbaar dat ik in dit land mag zijn, dat de mensen me welkom heten. Het was een voorrecht.
Een uitgebreidere serie foto’s kun je hier zien:
https://www.flickr.com/photos/pieterneele/albums/72177720318947506
Onze reisroute kun je traceren op deze kaart van cartograaf Jaap Vinke:
* Een half jaar later kwamen bij een aanslag en gijzelingsactie in Dhaka 24 mensen om het leven, de vijf daders meegerekend. Doelwit was de Artisan Bakery met grotendeels buitenlandse clientèle. Onder de slachtoffers waren zeven Japanners en negen Italianen. Bangladeshi die uit hun hoofd een Koranvers op konden zeggen werden naar verluidt gespaard. De autoriteiten wezen de radicale organisatie Jamaat-ul-Mujahideen Bangladesh, die zijn idealen met geweld nastreeft, aan als de verantwoordelijke. Zie o.a. https://en.wikipedia.org/wiki/July_2016_Dhaka_attack#:~:text=29%20people%20were%20killed%2C%20including,Battalion%20and%20Border%20Guard%20Bangladesh